Maatschappijen van chaos

Toegegeven, de meeste klassieke literatuur is antidemocratisch, moralistisch in reactionaire zin en extreem pessimistisch – en daarom misschien niet een correctief, maar toch op z’n minst een tegengewicht voor de moderne trajectorie. Zou u niet vooral willen weten waar de zeer lage rente, $ 1 biljoen deficits, 50 miljoen aan voedselbonnen, $ 17 biljoen schuld en de kwaliteit van het huidige bachelordiploma allemaal toe zullen leiden?

De wereld van het vierde-eeuwse Athene was er een van conflict en onvrede: ‘Waag het niet om het fonds voor gratis theater te plunderen om een oorlogsschip te bouwen. Betaal voor mijn stem. Geef me pensioen voor mijn slechte been. De rijken moeten hun deel betalen. U heeft dat niet gebouwd. Dat is mijn erfenis, niet die van u. Verban, vertrap, of dood zonodig degenen die te veel invloed hebben.’ Het is niet zozeer dat de Atheners hun economie niet zo kunnen laten groeien als in het verre verleden, als wel dat ze verachting hebben voor degenen onder hen die denken dat ze daar nog altijd toe in staat zijn.

Deze boodschap herinnert ons eraan dat de gesteldheid van de confederatie niet afhangt van materiële hulp, maar altijd van de toestand van de publieke moraal. Doorgaans wordt de man die dit inziet – een Socrates in 399 voor Christus, een Demosthenes in de schaduw van Philippus, zelfs een Isocrates met zijn schrille stemgeluid – voor gek versleten, genegeerd of uit de weg geruimd.

In de Romeinse tijd zien we dezelfde ‘brood en spelen’-thema’s terugkomen. Laten we eerlijk zijn: in de klassieke oudheid werd de macht van het gepeupel dat voorlogen wil worden (vulgus vult decipi) als het gevaarlijkste maatschappelijke verschijnsel gezien. Ga met Petronius naar Croton en je zou je net zo goed in Washington kunnen bevinden.

Sla de kranten er maar op na; terwijl ik dit schrijf, blijkt de Pigford-regeling voor zwarte boeren slechts een manier te zijn om vanuit een idee van ‘rechtvaardigheid’ een subsidie van honderden miljoenen dollars van andermans geld toe te kennen aan een politieke achterban. Het geschilpunt draait om het geven van voldoening, niet om wettigheid of rechtsgeldigheid. Het aantal arbeidsongeschiktheidsuitkeringen is nog nooit zo groot geweest. We leven dan misschien wel langer, met een voortreffelijke gezondheidszorg tot onze beschikking en in minder fysiek gevaarlijke en uitputtende banen, maar blijkbaar zijn we minder in staat tot werken.

De overheid moedigt burgers middels Spaanstalige advertenties aan om uit te kijken naar mensen die dringend voedselbonnen nodig hebben – vijftig miljoen EBT-kaarthouders (Electronic Benefit Transfer, de elektronische variant van de voedselbon) is nog niet genoeg. De Amerikaanse minister van Justitie drukt ons op het hart dat personen die illegaal in de Verenigde Staten verblijven geen aanspraak kunnen maken op hun ‘burgerrecht’, als hen geen amnestie en uiteindelijk het staatsburgerschap wordt verleend. Weer hetzelfde oude, vervelende liedje en we weten waartoe dit leidt – naar de nieuwe wereldorde van Alexander, naar het banket in het Huis van Trimalchio, naar de vervallen woonwijken in Noord-Afrika, waar oudere edelen zich schuilhouden in omheinde wijken uit angst voor wat ze zelf mede veroorzaakt hebben.

De klassieke literatuur herinnert ons eraan dat de oorzaak van een probleem ligt in het feit dat we op het beslissende moment vaak het tegenoverstelde doen van wat we ooit hebben gedaan om te komen waar we nu zijn. Onze voorouders hebben het Hetch Hetchy-stuwmeer gebouwd om ons te voorzien van drinkwater, landbouwirrigatie, overstromingsbeheer en goedkope elektriciteit; zodra we al die voordelen genieten, veroorloven we ons vervolgens de luxe om te bedenken hoe we ze allemaal weer overboord kunnen gooien.

In dat opzicht waren de Tsarnaev-broers waardevolle symbolen van het huidige tijdperk, of misschien pseudo-geromaniseerde stamleden die zo uit Caesar’s Gallische oorlogen leken te zijn weggelopen: de bedreigde ‘vluchtelingen’ die vrijelijk terugkeren naar de zogenaamd levensgevaarlijke omgeving waaraan ze ooit ontvlucht zijn; de stelende moeder die het land vervloekt dat haar heeft opgenomen en wat goedkope jihadistische kreten slaakt; de aanklacht wegens ‘huiselijk geweld’ tegen de ‘mooie’ bokser Tamerlan; het rampzalige falen van de herhaaldelijk gewaarschuwde FBI; het starre wijzen op de Miranda-rechten zodat nader onderzoek naar eventuele andere dreigingen onmogelijk werd; het feit dat de liberalen stonden te trappelen om de VS de schuld te geven (e.g., alsof de liberale Boston-wereld van onze eerste Amerikaans-Indiaanse senator en onze selfmade minister van Buitenlandse Zaken John Kerry wel een uitzonderlijk harde, wrede maatschappij moet zijn, waar zelden hulp wordt geboden aan de hulpbehoevenden en waar de vooringenomenheid van rednecks alomtegenwoordig is).

Als er in Chicago ondanks de wapenbeperking aldaar 500 moorden per jaar worden gepleegd, of als er ondanks de wapenregulering in het idyllische Connecticut een ramp als in Sany Hook plaatsvindt, of als gepamperde ‘vluchtelingen’ een slachting aanrichten onder de gulste autochtonen in het postmoderne, tolerant Boston waar zij te gast zijn, dan moet daar wel een boodschap uit doorklinken over de eeuwige strijd tussen goed en kwaad.

Wees niet bang

Grote literatuur en kennis van de geschiedenis functioneren als vrienden die ons geruststellen dat we gek noch alleen zijn. We kunnen anticiperen op rampen in plaats van dat we ze altijd nodig hebben om van te leren. We verwachten paradoxen, gegeven de menselijke natuur, en dus hoeven we niet te huilen om wat ons overkomt, alsof het uniek is.

Op een dag in april 2008 ging ik slapen en ik ontwaakte in april 2013. De nieuwe norm is weinig of geen rente, 7,5% werkloosheid, geen munitie in de Amerikaanse winkelschappen, een nieuw debat over het gebruik van de woorden ‘terreur’ en ‘islamist’, 12 jaar na 11 september, ontslagen luchtverkeersleiders tegenover een budget van $ 3,9 biljoen en de schurk Vladimir Poetin die meer doet om ons te beschermen tegen de terroristen onder ons dan de FBI.

Maar dit alles is terzijde geschoven. En dus denk ik dat ik maar Thucydides of Dante tevoorschijn haal om me te kunnen troosten met de gedachte dat we niet alleen zijn.